05/02/2021
*Δρ. Νίκος Γεωργίου
Oι συνομήλικοι φαίνεται να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή των παιδιών, ειδικότερα κατά την περίοδο της εφηβείας. Οι έφηβοι, ξεκινούν να αναπτύσσουν φιλίες και διαπροσωπικές σχέσεις που διέπονται από αμοιβαιότητα, ισχυρό δέσιμο και αποκλειστικότητα. Αυτές οι σχέσεις, αποτελούν σημαντικό παράγοντα στην ευρύτερη κοινωνική και συναισθηματική τους ανάπτυξη. Ένας σημαντικός όγκος ερευνών έχει συνδέσει τις προβληματικές σχέσεις με τους συνομηλίκους με τα συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα των παιδιών. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι τι το τόσο σημαντικό συνεισφέρουν οι σχέσεις με τους συνομηλίκους; Γιατί να είναι τόσο ξεχωριστές;
Αρκετοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι κάτω από τον ευρύτερο όρο «σχέσεις με τους συνομηλίκους» εντάσσονται δύο διαστάσεις οι οποίες συμβάλλουν στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Η πρώτη διάσταση αφορά την ποσότητα των φιλικών σχέσεων, δηλαδή πόσο δημοφιλή είναι τα παιδιά και τον αριθμό φίλων που έχουν. Η δεύτερη διάσταση αφορά την ποιότητα των φιλικών σχέσεων, δηλαδή αν η φιλική σχέση εμπερικλείει στοιχεία όπως οικειότητα, αλληλοβοήθεια και ενδιαφέρον. Οι ερευνητές διαχωρίζουν τις δύο κατηγορίες και αναγνωρίζουν τις διαφορετικές και ξεχωριστές τους επιδράσεις ως προς τα συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα των παιδιών. Όπως διαπιστώθηκε, είναι διαφορετικό πράγμα η ποιοτική δυαδική σχέση, δηλαδή η αμοιβαία υποστηρικτική φιλία μεταξύ δύο συνομηλίκων και κάτι άλλο η αποδοχή, δηλαδή η στάση του συνόλου των συνομηλίκων προς το κάθε παιδί.
Τα παιδιά τα οποία είναι δημοφιλή και τυγχάνουν της αποδοχής των συνομηλίκων τους τείνουν να έχουν καλές κοινωνικές δεξιότητες, ανεπτυγμένες
γνωστικές δεξιότητες, παρουσιάζουν λιγότερη επιθετικότητα και λιγότερη κοινωνική απόσυρση . Σε αντίθεση τα παιδιά τα οποία δεν είναι αγαπητά ή απορρίπτονται από τους συνομηλίκους φαίνεται να παρουσιάζουν επιθετικές και παραβατικές συμπεριφορές, συμπεριφορές απόσυρσης, υπερκινητικότητα, προβλήματα διαγωγής, χρήση ουσιών, άγχος, μοναξιά ή κατάθλιψη.
Αναφορικά με την αμοιβαία φιλία και την ποιότητα της συγκεκριμένης αμοιβαίας φιλίας, αρκετοί ερευνητές υπογραμμίζουν τα σημαντικά της οφέλη. Κατά τη διάρκεια της σχολικής περιόδου οι συνομήλικοι αποτελούν σημαντική πηγή συντροφικότητας, θαλπωρής, συναισθηματικής υποστήριξης και επίλυσης προβλημάτων. Οι φιλίες είναι κεντρικής σημασίας για την ευζωία των εφήβων. Κατά τη διάρκεια της πρώιμης εφηβείας τα παιδιά αναπτύσσουν στενούς συναισθηματικούς δεσμούς με άτομα του ιδίου φύλου. Μέσα από αυτές τις σχέσεις, οι έφηβοι εκφράζουν το αμοιβαίο τους ενδιαφέρον, τυγχάνουν συναισθηματικής στήριξης, νιώθουν ασφάλεια και επιβραβεύονται οι απόψεις, τα συναισθήματα και η αξία τους.
Η συμβολή των γονέων στην ανάπτυξη σχέσεων των παιδιών τους με τους συνομηλίκους τους διαφαίνεται από δημοσιεύματα αρκετών ερευνητών. Τα παιδιά τα οποία τυγχάνουν υπεύθυνων, ευαίσθητων και συνεπών γονικών πρακτικών τείνουν να έχουν καλύτερες σχέσεις με τους συνομηλίκους τους. Ακόμη, σύμφωνα με τη θεωρία κοινωνικής μάθησης, οι γονείς διδάσκουν στα παιδιά το μοντέλο που θα ακολουθούν στις κοινωνικές τους σχέσεις και μέσω της μίμησης και της παρατήρησης τα παιδιά το υιοθετούν. Έχει διαφανεί, πως αυτό που θέτει σε δυσμενή θέση τα παιδιά που δεν αναπτύσσουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, είναι η προβληματική αντίληψη που έχουν σχετικά με τις σχέσεις, η οποία αντίληψη ενδεχομένως να έχει εμφυσηθεί από τους γονείς. Για παράδειγμα, τα παιδιά που απορρίπτονται από τους γονείς τους έχουν την αντίληψη πως τα άλλα παιδιά δεν είναι άξια εμπιστοσύνης και δεν πρέπει να αναμένεται τίποτα θετικό από αυτά. Κατά συνέπεια, οι γονικές πρακτικές που διέπονται από συναισθηματική θέρμη, ενθάρρυνση για αυτονομία και δημιουργία συνθηκών για κοινωνικοποίηση συμβάλλουν στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων στα παιδιά καθώς και στην δημιουργία θετικών σχέσεων με τους συνομηλίκους τους.
*Δρ. Νίκος Γεωργίου
Διδάκτωρ Ψυχολογίας / Καθηγητής KES College
