Φωτογραφίες που σταμάτησαν τον χρόνο και αποκάλυψαν την αλήθεια. Από το «κορίτσι της Ναπάλμ» στο Βιετνάμ, μέχρι τις φονικές επιδρομές στη Τηλλυρία στην Κύπρο, η φωτοειδησεογραφία σε στιγμές όπου η εικόνα φώναξε πιο δυνατά από χίλιες λέξεις.
Στο αφιέρωμα που ακολουθεί, ο Σάββας Σωφρονίου, 1ετής φοιτητής του Προγράμματος σπουδών Δημοσιογραφία και Media Production του KES College, παρουσιάζει εμβληματικές φωτογραφίες που τιμήθηκαν με το βραβείο Pulitzer και αποτύπωσαν τη φρίκη του πολέμου, αναδεικνύοντας την ανθρώπινη τραγωδία, αλλά και τη δύναμη της δημοσιογραφίας να συγκλονίζει και να κινητοποιεί.
Στις 8 Ιουνίου 1972, το χωριό Τρανγκ Μπανγκ στο Νότιο Βιετνάμ δέχτηκε επίθεση με βόμβες ναπάλμ από τις δυνάμεις του νοτιοβιετναμικού στρατού. Εκεί βρέθηκε ο φωτορεπόρτερ του Associated Press, Nick Ut, ο οποίος απαθανάτισε τη μικρή Κιμ Φουκ να τρέχει γυμνή, κλαίγοντας και με εγκαύματα, σε έναν από τους πιο συγκλονιστικούς δρόμους της Ιστορίας. Η φωτογραφία, που απέσπασε το βραβείο Pulitzer, δεν κατέγραψε απλώς τη φρίκη του πολέμου αλλά την κατέστησε αδιαμφισβήτητη αλήθεια στα μάτια του κόσμου.
Στη φωτογραφία αυτή αποτυπώνεται γλαφυρότατα η φρικαλεότητα της επίθεσης αυτής αλλά και του πολέμου γενικότερα, με τη γυναίκα της φωτογραφίας να κρατά στην αγκαλιά της ένα αγοράκι και να φωνάζει ‘Βοηθήστε με, βοηθήστε με’, σύμφωνα με τη μαρτυρία του φωτορεπόρτερ Nick Ut. ‘Το παιδί άφησε την τελευταία του πνοή ακριβώς τη στιγμή που τους φωτογράφιζα’, καταλήγει στη συγκλονιστική του μαρτυρία ο Nick Ut.
Η απήχηση που είχε το θέμα στη διεθνή κοινότητα και στην τοπική κοινότητα των ΗΠΑ
Η δημοσιοποίηση της φωτογραφίας αυτής, όπως και των υπόλοιπων φωτογραφιών από την επίθεση με βόμβες Ναπάλμ στο χωριό Trang Bang στις 8 Ιουνίου 1972 από τον Nick Ut στο Associated Press προκάλεσε διεθνή κατακραυγή. Σ’ αυτή τη φωτογραφία όπως και σε πολλές άλλες αποτυπώνεται τόσο ξεκάθαρα η βαναυσότητα, η αγριότητα και η βαρβαρότητα που συνόδευαν την αμερικάνικη επέμβαση στον πόλεμο του Βιετνάμ που σχεδόν σύσσωμη η διεθνής κοινότητα ενέτεινε τις φωνές της υπέρ του τερματισμού αυτής της επέμβασης.
Υπήρχαν ήδη φωνές διεθνώς που υποδείκνυαν στην αμερικανική κυβέρνηση να τερματίσει αυτήν τη σφόδρα αιματηρή στρατιωτική της επέμβαση, όμως η θέα μιας γυναίκας να κρατά το καμένο νεκρό αγοράκι της ενέτειναν σε μεγάλο βαθμό τις διεθνείς αντιδράσεις και επεμβάσεις για τερματισμό του πολέμου. Η οδυνηρή αίσθηση των εγκληματικών συνεπειών του πολέμου στο Βιετνάμ, που προκλήθηκε παγκοσμίως μέσα από τη δημοσίευση αυτής της φωτογραφίας ενίσχυσε το αίσθημα διεθνούς αλληλεγγύης προς το λαό του Βιετνάμ.
Μάλιστα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ στην προσπάθεια του προφανώς να μετριάσει τις αντιδράσεις έφτασε στο σημείο να αμφισβητήσει τη γνησιότητα της φωτογραφίας. Αναλογιζόμενος προφανώς και αυτός τη βαρβαρότητα που εμπερικλείει η φωτογραφία. “Δεν θα μπορούσε να είναι πιο αληθινή. Είναι τόσο αυθεντική όσο ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Ο τρόμος του πολέμου, έτσι όπως αποτυπώνεται στις φωτογραφίες μου, δεν χρειάστηκε να στηθεί“, ήταν η απάντηση που έδωσε ο Ut.
Επίσης, φωτογραφίες όπως αυτή σε συνδυασμό με την απώλεια μεγάλου αριθμού Αμερικάνων στρατιωτών οδήγησαν στην δημιουργία και εκδήλωση μεγάλων αντιπολεμικών κινημάτων εντός της κοινωνίας των ΗΠΑ, με αίτημα την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Βιετνάμ. Πολλοί επώνυμοι Αμερικάνοι, όπως τραγουδιστές και ηθοποιοί της εποχής, εκμεταλλευόμενοι την επιρροή τους στην κοινή γνώμη προωθούσαν το μήνυμα της ειρήνης. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ο θρύλος της πυγμαχίας Μοχάμεντ Άλι, ο οποίος αρνήθηκε να πολεμήσει στο Βιετνάμ με τα εξής λόγια: “Αρνούμαι να πυροβολήσω φτωχούς πεινασμένους ανθρώπους μέσα στη λάσπη.” Κάτι που επέφερε τον πολυετή αποκλεισμό του από τους αγώνες πυγμαχίας στο απόγειο της καριέρας του.
Όμως, ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση, ανάμεσα σε άλλες, που γιγάντωσε το αίτημα της κοινωνίας των πολιτών στις ΗΠΑ για τερματισμό της στρατιωτικής ανάμειξης των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ. Αίτημα το οποίο έγινε καθολικό με την πίεση στην κυβέρνηση των ΗΠΑ για το θέμα να γίνεται πλέον αφόρητη και φωτογραφίες σαν αυτή είχαν καθοριστική συμβολή.
Χρήση βομβών Ναπάλμ στις μάχες της Τηλλυρίας το 1964
Παρόμοιο περιστατικό χρήσης βομβών Ναπάλμ καταγράφηκε και στην Κύπρο και συγκεκριμένα στην περιοχή της Τηλλυρίας. Συγκεκριμένα, στις 8 Αυγούστου 1964 η τουρκική αεροπορία εξαπέλυσε φονικές επιδρομές με βόμβες Ναπάλμ στοχεύοντας περιοχές της Τηλλυρίας, από τον Παχύαμμο μέχρι τον Κάτω Πύργο. Οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν και την επόμενη μέρα πλήττοντας ανελέητα, τόσο τα στρατιωτικά τμήματα των Ελλήνων της Κύπρου όσο και άμαχο πληθυσμό στα χωριά της περιοχής.
Είχαν προηγηθεί επιθετικές ενέργειες των Τουρκοκυπρίων του θύλακα Μανσούρας-Κοκκίνων για κατάληψη γύρω περιοχών όπως του Μοσφιλιού στις 18 Ιουνίου 1964 και του υψώματος ‘Λωρόβουνος’ στις 9 Ιουλίου 1964. Κάτι που οδήγησε στην επίθεση της νεοσύστατης τότε Εθνικής Φρουράς με ηγέτη το Στρατηγό Γρίβα, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 7 Αυγούστου 1964 με σκοπό τη διάλυση του τουρκοκυπριακού θύλακα Μανσούρας-Κοκκίνων. Αυτή η επίθεση αποτέλεσε την αφορμή για τις φονικές επιδρομές των Τούρκων με βόμβες Ναπάλμ στην περιοχή που είχαν τραγικό απολογισμό 55 νεκρούς Έλληνες (Κύπριους και Ελλαδίτες), 28 εκ των οποίων πολίτες, ενώ τραυματίστηκαν 125 (69 στρατιώτες και 56 πολίτες).
Ήταν ένα ακόμα παράδειγμα στην παγκόσμια ιστορία της καταστροφικής ισχύος των βομβών Ναπάλμ και του ολέθρου που σκορπούν στο πέρασμα τους. Όπως και ο πόλεμος γενικότερα.
Η προέλευση των βομβών Ναπάλμ, οι συνέπειες της χρήσης τους και άλλες περιπτώσεις χρήσης της στην παγκόσμια ιστορία των πολέμων
Οι βόμβες Ναπάλμ είναι ένα τρομακτικό όπλο που έχει συνδεθεί με το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων σε πολεμικές επιδρομές. Οι βόμβες Ναπάλμ δημιουργήθηκαν το 1942 σε ένα εργαστήριο του πανεπιστημίου Χάρβαρντ από το χημικό Λούις Φίσερ. Πήρε το όνομά της από το συνδυασμό 2 συστατικών του ναφθενικού και παλμιτικού οξέος (Να-Παλμ). Οι βόμβες Ναπάλμ έχουν σύνθεση όμοια με αυτή των τζελ, η οποία τους επιτρέπει να κολλούν πάνω στους στόχους της. Η χρήση των ναπάλμ προκαλεί απίστευτα υψηλά επίπεδα θερμότητας που φτάνουν μέχρι τους 2760 βαθμούς Κελσίου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η παραμικρή επαφή με τα υλικά που εκρήγνυνται από τη βόμβα να προκαλεί εγκαύματα δευτέρου βαθμού. Επίσης η πολύ ψηλή θερμότητα που απελευθερώνουν μπορεί να προκαλεί πυρκαγιές σε μεγάλες εκτάσεις και μπορούν να κάψουν μεγάλες περιοχές. Μάλιστα, ένας Αμερικανός πιλότος βετεράνος του πολέμου του Βιετνάμ, αρνήθηκε να λάβει μέρος σε βομβαρδισμούς με Ναπάλμ χαρακτηρίζοντάς τους απάνθρωπους.
Οι Αμερικανοί δοκίμασαν έναν πρώτο τύπο της βόμβας το 1944 στα νησιά του Ειρηνικού εναντίον των Ιαπώνων. Ο πιο εξελιγμένος τύπος χρησιμοποιήθηκε στον ελληνικό εμφύλιο. Συνέχισαν να τον χρησιμοποιούν και στο πόλεμο της Κορέας και στο πόλεμο του Βιετνάμ, όπως προαναφέρθηκε. Η εξέλιξη αυτής της βόμβας μπορεί να καίει για μεγαλύτερη διάρκεια, έως και δέκα λεπτά, ενώ η αρχική μορφή έκαιγε για 30 δευτερόλεπτα.
Η βόμβα Ναπάλμ είναι τόσο απάνθρωπο όπλο που το 1980 ο ΟΗΕ απαγόρευσε τη χρήση της πάνω σε πολίτες. Αυτή η απαγόρευση διατυπώθηκε στη συνθήκη της Γενεύης, η οποία αποτελεί ένα διεθνές δίκαιο για την ανθρωπιστική διαχείριση των θυμάτων του πολέμου. Οι ΗΠΑ αν και επικύρωσαν τη συνθήκη της Γενεύης δεν αποτελούν μέλος της και έτσι συνεχίζουν να κάνουν χρήση των Ναπάλμ παρά την απαγόρευση. Τα θύματα των βομβών Ναπάλμ στην ιστορία των πολέμων ανέρχονται σε εκατομμύρια ανθρώπους και αριθμούνται σε μεγαλύτερο αριθμό από τα θύματα των ατομικών βομβών.
Η ιστορία είναι εκεί για να διδάσκει και όπως φαίνεται από τις εμπειρίες χρήσης βομβών Ναπάλμ στο παρελθόν, οι συνέπειες είναι ολέθριες και προκαλούν οδύνη και πόνο. Όπως και η ίδια η εμπειρία του πολέμου η ίδια. Ωστόσο, οι βόμβες Ναπάλμ αποτελούν ένα από τα πιο καταστροφικά όπλα που γέννησε η ανθρωπότητα. Ο βασανιστικός θάνατος που προκαλεί στα θύματα και η καταστροφή ολόκληρων δασικών και κατοικημένων, μεγάλης έκτασης, περιοχών ξεπερνούν τα όρια της απανθρωπιάς. Φωτογραφίες όπως την πιο πάνω βραβευμένη με Pulitzer φωτογραφία πιο πάνω αλλά και άλλες παρόμοιες από πληγείσες από Ναπάλμ περιοχές αλλά και με θύματα αυτών των επιδρομών καταδεικνύουν τη φρικαλεότητα που συνοδεύει τις επιθέσεις με Ναπάλμ. Προκαλούν αισθήματα αποστροφής.
Το ιδανικό θα ήταν να εκμηδενιστούν οι πολεμικές συγκρούσεις και οι συνέπειες τους στον πλανήτη. Άλλωστε, κάθε κοινωνικό περιβάλλον και κάθε άνθρωπος γενικότερα, έχει το θεμελιώδες δικαίωμα να ζει σε ειρηνικές συνθήκες διαβίωσης και ένα περιβάλλον που επιτρέπει τη δημιουργία συνθηκών ευημερίας. Κανένας πολίτης καμίας χώρας δε θα ήθελε να βιώσει το φόβο ενός πολέμου. Η εξάλειψη των πολεμικών συγκρούσεων, ωστόσο, είναι κάτι ουτοπικό, στη σφαίρα των ευχολόγιων, αν λάβουμε υπ’ όψιν τις διάφορες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις που παραμένουν αγεφύρωτες. Ειδικά στη δεκαετία που διανύουμε γεωπολιτικές διαφορές του παρελθόντος επανήλθαν στην επιφάνεια με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα πεδία των συγκρούσεων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και στη λωρίδα της Γάζας.
Υπό αυτές τις συνθήκες κρίνεται ως επιτακτική ανάγκη η δημιουργία ενιαίων διεθνών ανθρωπιστικών κανόνων για τις εμπόλεμες ζώνες. Για παράδειγμα, καταστροφικά όπλα, όπως οι βόμβες Ναπάλμ, μέσα που προκαλούν βασανιστικούς θανάτους όπως οι σφαίρες ντουμ ντουμ (σφαίρες με ανωμαλίες στη μύτη) και όπλα μαζικής καταστροφής, όπως οι ατομικές βόμβες θα μπορούσαν να κηρυχτούν παράνομα. Βεβαίως, είναι ήδη απαγορευμένα από τη συνθήκη της Γενεύης για τους κανόνες του πολέμου από το 1980 που ήταν μια προσπάθεια προς την ορθή κατεύθυνση. Παρ’ όλα αυτά έχουν στη διάθεση τους απαγορευμένα όπλα και συνεχίζουν να τα παράγουν. Οπόταν καλό θα ήταν να γίνει προσπάθεια εξεύρεσης ενός μηχανισμού που να εξαναγκάζει τους στρατούς όλων των χωρών να καταστρέψουν ότι αποθέματα διαθέτουν από ένα κατάλογο όπλων που θα κηρυχτούν ως απαγορευμένα και ταυτόχρονα να εποπτεύεται η μη συνέχιση της παραγωγής τους. Αυτό θα ήταν ένα ορθό βήμα προς τη μείωση των εγκλημάτων πολέμου με την κατάργηση απάνθρωπων όπλων. Επίσης, θα μπορούσε να επιβληθεί η είσοδος ανθρωπιστικής βοήθειας όπως τρόφιμα, πόσιμο νερό, φάρμακα και ρούχα σε κατοικημένες περιοχές αμάχων στα πεδία των συγκρούσεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που επιβάλλει κάτι τέτοιο είναι η διακοπή εισόδου ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα από τον ισραηλινό στρατό με τον ισχυρισμό ότι τα προϊόντα καταλήγουν στο στρατιωτικό βραχίονα της Χαμάς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα αποθέματα τροφίμων στη Γάζα να έχουν σχεδόν εξαντληθεί και ένας θύλακας 2,5 ολόκληρων εκατομμυρίων να βυθίζεται σε πείνα, αρρώστιες και άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Κάλλιστα το Ισραήλ θα μπορούσε να ελέγχει την είσοδο της ανθρωπιστικής βοήθειας στο θύλακα και τη διανομή της στον άμαχο πληθυσμό. Ένα άλλο μέτρο θα ήταν να εκδίδονται προειδοποιήσεις από το στρατό πριν από μια επιδρομή σε μια περιοχή για εκκένωσή της από τον άμαχο πληθυσμό. Το ιδανικό αποτέλεσμα θα ήταν η αποφυγή θανάτων αμάχων. Αν και είναι εξαιρετικά δύσκολο σε μια περιοχή στρατιωτικών συγκρούσεων, τουλάχιστον να αποφευχθούν όσο το δυνατόν περισσότερα θύματα.
Βεβαίως, αυτοί οι κανόνες και άλλοι που πιθανώς να μην αναφέρθηκαν είναι δύσκολα υλοποιήσιμοι και ακόμα πιο δύσκολη είναι η επίβλεψη της εφαρμογής τους στα πεδία των μαχών. Αυτό λόγω του χάους που επικρατεί στα πεδία των μαχών. Ωστόσο, με καλή διάθεση και κοινή βούληση όλων των χωρών-μελών του ΟΗΕ θα μπορούσε να διοριστεί ειδική επιτροπή που θα λάβει υπ’ όψιν όλες τις πιθανές παραμέτρους και εμπόδια και να καταρτίσει μια λίστα με κανόνες που θα καταργούν απάνθρωπες πολεμικές μεθόδους όπως οι βόμβες Ναπάλμ. Μια τέτοια προσπάθεια έγινε με τη συνθήκη της Γενεύης το 1980. Ωστόσο, θα πρέπει αρμόδιοι ειδικοί σε θέματα πολέμου -όπως στρατηγοί, στρατιωτικοί, υπουργοί άμυνας από τους στρατούς των μεγάλων δυνάμεων- να βρουν μια αποτελεσματική φόρμουλα εφαρμογής και επιτήρησης της εφαρμογής αυτών των κανόνων.
Πηγές: atexnos.com, photocontest.gr, news247.gr, iefimerida.gr, ertnews.gr, ant1live.com, kathimerini.gr, mixanitouxronou.gr, cyprustimes.com, offsite.com.cy, Wikipedia, lifo.gr