Δεν είναι νέο το γεγονός ότι η Κύπρος και η γεωργία της απειλούνται από την ερημοποίηση. Ερημοποίηση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η Κύπρος γίνεται Σαχάρα. Σημαίνει, όμως, ότι τα εδάφη της χάνουν τη φυσική γονιμότητά τους. Η κλιματική αλλαγή έρχεται να επιδεινώσει το πρόβλημα με υψηλότερες θερμοκρασίες και μειωμένη εδαφική υγρασία, κάνοντας την αποκατάσταση της γονιμότητας πιο δύσκολη.
Ερευνητικά δεδομένα των τελευταίων χρόνων δείχνουν ότι η διαχείριση του εδάφους αποτελεί το κλειδί για την αντιμετώπιση της ερημοποίησης. Το ακάλυπτο έδαφος, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, ευνοεί την απώλεια του επιφανειακού οργανικού στρώματος που είναι απαραίτητο για τα γόνιμα εδάφη. Η διαταραχή του επιφανειακού εδάφους με τη συχνή καλλιέργειά του το κάνει χαλαρό, με αποτέλεσμα να παρασύρεται εύκολα από τον άνεμο ή το νερό. Το ακάλυπτο έδαφος αναπτύσσει πολύ ψηλές θερμοκρασίες στην επιφάνειά του που μπορεί να ξεπεράσουν τους 55οC. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε απώλεια εδαφικής υγρασίας. Λιγότερη εδαφική υγρασία σημαίνει περιορισμός στη δράση των μικροοργανισμών του εδάφους, σημαίνει μικρή ανακύκλωση θρεπτικών στοιχείων και μειωμένη γονιμότητα.
Μια πολύ εύκολη λύση για την προστασία του γεωργικού εδάφους από την ερημοποίηση είναι η εδαφοκάλυψη το καλοκαίρι με τα υπολείμματα της καλλιέργειας. Η ποκαλάμη αντί να καίγεται ή να ενσωματώνεται προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα αν διατηρείται ως στρώμα στο έδαφος. Όσο μεγαλύτερο το πάχος αυτού του στρώματος τόσο το καλύτερο. Επίσης, η χρήση του στις λεκάνες ποτίσματος των δένδρων είναι ευεργετική. Συνολικά, μειώνει τη θερμοκρασία του εδάφους και την εξάτμιση του νερού ποτίσματος, μειώνει την φύτρωση ζιζανίων, ενώ αυξάνει την οργανική ουσία στο έδαφος. Παράλληλα μειώνει το κόστος καλλιέργειας, καθώς αποφεύγεται η σπατάλη ενέργειας για την ενσωμάτωση.
Οι παραπάνω πρακτικές είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη βιολογική και συνολικά για την αειφόρο γεωργία που έχουν ως στόχο να εργαζόμαστε μαζί με τη φύση και όχι εναντίον της, αξιοποιώντας τους πόρους που μας προσφέρει.
Οι πρακτικές αυτές δείχνουν τη στροφή που θα πρέπει να κάνει η γεωργία και της Κύπρου έγκαιρα για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του 21ου αιώνα.
Του Δρ. Δημήτρη Σαρρή, Συντονιστή Προγράμματος Σπουδών Τεχνικός Παραγωγής Βιολογικών Προϊόντων και Διευθυντή του KES Research Centre